Motto:
„(...) Nie istnieje człowiek, sprawa, zjawisko, a nawet żadna rzecz, dopóty, dopóki w sposób swoisty nie zostały nazwane. Władzą jest więc moc swoistego nazywania ludzi, spraw, zjawisk i rzeczy tak, aby te określenia przyjęły się powszechnie. Władza nazywa, co jest dobre, a co złe, co jest białe, a co czarne, co jest ładne, a co brzydkie, bohaterskie lub zdradzieckie; co służy ludowi i państwu, a co lud i państwo rujnuje; co jest po lewej ręce, a co po prawej, co jest z przodu, a co z tyłu. Władza określa nawet, który bóg jest silny, a który słaby, co należy wywyższać, a co poniżać (...)
Księga Grzmotów i Błyskawic, rozdz. „O sztuce rządzenia ludźmi”. za Z. Nienacki. 1989. Ja, Dago. Dagome Iudex. Tom I. Wyd. Pojezierze, Olsztyn.
Zamiast wstępu
RDLP w Gdańsku się znienacka zaniepokoiła i zawiadamia NIK wnosząc o kontrolę Miasta Sopot pod kątem prowadzenia lasów komunalnych. Nie takich działań za naszą kasę oczekujemy, regionalna dyrekcjo, administratorze, nie właścicielu lasów państwowych. Naszych lasów.
Sam nie wiem, co sensowniejsze – pisanie kolejnych książek, czy komentowanie coraz bardziej zdumiewających działań ponoć państwowego tworu jakim jest Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe – tutaj w wydaniu pt. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Gdańsku, reprezentowana w osobie obecnie panującego dyrektora pana Bartłomieja Obajtka. Najlepiej byłoby komentarze z książkami pogodzić, ale uwarunkowania i wymogi upływającego czasu nie pozwalają na taki „mariaż”.
Od strony formalnej patrząc materiał ten powstał dlatego, iż jego autor, jako jeden z ponad 38 mln właścicieli lasów państwowych w Polsce, jest coraz bardziej poirytowany działaniami instytucji powołanej do opieki i mądrego zarządzania lasami w Polsce. Która to instytucja zamiast zajmować się tych lasów dobrostanem tj. ich ochroną (lasów, nie firmy) podejmuje, także za moje pieniądze, działania z pogranicza absurdu. I wiem, że ta irytacja nie jest bynajmniej osobnicza, a dotyczy coraz szerszych gremiów społecznych w tym kraju.
W niniejszym komentarzu będzie np. o tym, że ponoć „obumieranie drzew ma bezpośredni wpływ na stabilność drzewostanów” lub o sugerowanej strategicznej roli dołów chłonnych w lasach w zapobieganiu powodziom albo o tym, że miasto Sopot wycina drzewa biocenotyczne, a RDLP w Gdańsku, a raczej podległe mu nadleśnictwa wcale niekoniecznie. Tak przynajmniej można wnioskować po wysłuchaniu i lekturze materiału Radia Gdańsk pt. „Sopot źle gospodaruje lasami miejskimi? Lasy Państwowe złożyły zawiadomienie do Najwyższej Izby Kontroli” z dnia 9 XII 2020 r.
patrz i słuchaj tu: https://m.radiogdansk.pl/wiadomosci/item/119310-sopot-zle-gospodaruje-lasami-miejskimi-lasy-panstwowe-zlozyly-zawiadomienie-do-najwyzszej-izby-kontroli-posluchaj
No to po kolei
Wykaz skrótów:
mRG – materiał Radia Gdańsk
tzdoNIK – treść zawiadomienia RDLP w Gdańsku do NIK
MSW – autor zdjęcia Marcin Stanisław Wilga
kSZ – komentarz Sławomir Zieliński
mRG Zdaniem leśników, kurort zbyt wiele gruntów leśnych przeznacza na cele nieleśne, ewidencjonując jako lasy cmentarz czy stok narciarski na Łysej Górze.
kSZ – z przyrodniczego punktu widzenia zarzut świadczący o słabym lub żadnym rozeznaniu lokalnych (i nie tylko) uwarunkowań ponad ekosystemowych układów las-przestrzenie nieleśne lub zagospodarowane „para-leśne” (właśnie np. cmentarze sopockie czy cmentarze przy ul. Opackiej w Gdańsku-Oliwie, w Gdyni-Witominie czy Srebrzysko w Gdańsku-Wrzeszczu); ponadto o braku wiedzy nt. co najmniej ponadregionalnych walorów przyrodniczych (zwłaszcza entomologicznych) przytoczonego w cytacie obszaru sopockiej Łysej Góry, który to walor wynika głównie z pokarmowego i innego wykorzystywania strefy ekotonu las-enklawa nieleśna przez m.in. saproksylobiontyczne owady powiązane ekologią ze względnie starymi drzewami i rozkładającym się drewnem (tutaj – lasy komunalne miasta Sopot wokół polany) [więcej - patrz kursywą poniżej]
Łysa Góra (Łysa Polana)
metryczka: ueprŁG
Proponowana forma ochrony. Użytek ekologiczny + powierzchnie referencyjne (części oddziałów 9,10,11 lasów komunalnych Sopotu oraz oddział 43 leśnictwa Sopot)
Opis. Jeden z najcenniejszych entomologicznie obiektów na Pomorzu Wschodnim. Rozległe, odlesione zbocze nieopodal Opery Leśnej, z funkcją jedynego w Sopocie stoku narciarskiego. Porośnięte zbiorowiskami trawiastymi i względnie suchymi murawami, utrzymującymi się (tj. nie zarastającymi zaroślami i lasem) dzięki stałej ingerencji służb obsługujących obiekt (wykaszanie). Wokół Polany ekosystemy leśne z relatywnie „starszymi”* drzewostanami.
Antropopresja. Standardowe oddziaływania narciarstwa, saneczkarstwa, itp., psy spuszczane ze smyczy przez niektórych spacerowiczów, zaśmiecenie. Mniej zauważalna w otaczających lasach (gospodarka leśna).
Walor entomofauny. Występowanie szeregu cennych gatunków owadów, zwłaszcza błonkówek z aż sześciu rodzin (grzebaczowate, złotolitkowate, pszczołowate, osowate, kopułkowate, mrówkowate) oraz muchówek z rodzin: bzygowatych, rączycowatych i wyślepkowatych. Obecność chrząszcza rabieża z czerwonej listy, duża liczba innych gatunków z czerwonej listy zwierząt zagrożonych wyginięciem, wśród nich trzmieli – paskowanego i różnobarwnego (sumarycznie występuje tu aż 10 gatunków trzmieli) oraz kultowej muchówki Phasia aurigera (patrz imponujący status poniżej). Ogółem stwierdzono tutaj około 80 gatunków błonkówek i około 60 gatunków muchówek.
Zalecenia. Utrzymanie dotychczasowego użytkowania Polany (wykaszanie), powstrzymującego wtórną sukcesję zbiorowisk zaroślowych i leśnych na zbiorowiska murawowe i łąkowe. Rozważenie – zwłaszcza dla celów promocyjnych i popularyzatorskich – przeprowadzenia w najbliższych latach kontrolowanego wypasu owiec (np. wrzosówek) jako alternatywy dla wykaszania. Wykorzystanie cenności entomofaunistycznej obiektu dla edukacji ogólno ochroniarskiej, ponadto pro-parkowej, a także pro-owadziej. Podjęcie merytorycznej współpracy Zarządu TPK w ww kwestiach z Urzędem Miasta Sopot (tablice, warsztaty terenowe, wydawnictwa, itp.) oraz z Klubem Przyrodników (stado wrzosówek, edukacja szkolna, w tym terenowa, itp.). Niedopuszczenie do wzrostu zainwestowania obszaru – np. wysiewania tzw. szlachetnych gatunków traw, budowy krytego stoku bądź użytkowania nawierzchni tartanowych. Utworzenie powierzchni referencyjnych w ekosystemach leśnych otaczających Polanę (w oddziałach 9,10,11 lasów komunalnych Sopotu oraz oddziale 43 leśnictwa Sopot) w celu zapewnienia względnie trwałych warunków dla bytowania populacji gatunków saproksylobiontycznej entomofauny, których tu nie brakuje. Dopuszczalne incydentalne cięcia na obrzeżach ww powierzchni tylko w przypadkach (potwierdzonych stosownymi ekspertyzami) zagrożenia życia ludzi.
źródło: Zieliński S. 2019. (mscr.). Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza bezkręgowców oraz szczególnie cennych obszarów ich występowania w Trójmiejskim Parku Krajobrazowym. Materiały do planu ochrony TPK wykonywanego przez Klub Przyrodników. Rotmanka/Świebodzin.
* drzewostany „starsze” – w sensie nawiązania do cyklu produkcyjnego gospodarki leśnej i wyznaczanych wieków rębności, tj. ponad 100-letnie, będące de fecto w przypadku niektórych gatunków lasotwórczych (np. buk, sosna, dęby) drzewostanami co najwyżej „w sile wieku”
Uwaga: w tak wnikliwym rozpoznaniu walorów tego obszaru wielka zasługa entomologa mgr Jana Krzysztofa Kowalczyka; lista gatunków w materiałach do planu ochrony Trójmiejskiego PK
mRG Razi ich też [leśników – uwaga SZ], jak mówią, niegospodarność [miasta Sopot – uwaga SZ]
kSZ – brzmi podejrzanie w ustach ludzi z branży, gdzie pracownik średniego szczebla, powiedzmy starszy strażnik leśny, zarabia więcej niż statystyczny dyrektor szkoły
mRG To jest las [komunalny m.Sopot – uwaga SZ], a w rzeczywistości wysypisko śmieci
kSZ – zamiast komentarza poniższe przykładowe zdjęcia z lasów administrowanych przez nadleśnictwo Gdańsk
Trójmiejski PK, leśnictwo Matemblewo, okolica obszarowego pomnika przyrody z podgrzybkiem pasożytniczym (w pobliżu szlak turystyczny niebieski) fot. MSW
Trójmiejski PK, Szlak Grubego Dębu, w okolicy oddz. 121 fot. MSW
tzdoNIK – Brak realizacji prac inżynierskich związanych z zapobieganiem powodziom i skutkom suszy, a także bezpieczeństwa pożarowego. W ciagu ostatnich 9 lat Miasto Sopot wykonało na obszarze 195ha lasów – 17 (słownie: siedemnaście) dołów chłonnych (...) Miasto Sopot mając potencjalne możliwości (środki UE) nigdy nie wystąpiło o dotacje na tak ważne dla mieszkańców miasta cele, których realizacja gwarantowałaby im bezpieczeństwo zarówno ekologiczne jak i majątkowe
kSZ – interesujące podejście instytucji ponoć przyrodniczej – sprowadzanie zapobiegania powodziom w strefie krawędziowej i poniżej wysoczyzny Pojezierza Kaszubskiego do kwestii dołów chłonnych .... czy takich jak na przykładowym zdjęciu w lesie państwowym ? bo jeśli tak to może lepiej, że powstało ich w lasach komunalnych Sopotu tylko 17 (słownie: siedemnaście) ......
Trójmiejski PK, Dolina Zagórskiej Strugi koło Rumii, 2019 r. fot SZ
... a w kontekście ochrony przeciwpowodziowej Trójmiasta dyrekcjo RDLP w Gdańsku – może warto poddać się refleksji nt. korelacji między takimi [patrz poniżej] formami oddziaływania na glebę leśnych ciągników zrywkowych a nasileniem erozji wodnej i dynamizowaniem spływów wody, zwłaszcza w czasie opadów nawalnych w Trójmieście ... 
Trójmiejski PK, Dolina Strzyży, zniszczony zrywką drewna dukt – szlak turystyczny fot. Barbara Głowacka
... a ponadto przypomnieć sobie (nauczyć się wreszcie i na zawsze ?) i zacząć wreszcie doceniać rolę tzw. martwego drewna w opóźnianiu spływu wód opadowych, zwłaszcza na stokach pagórów morenowych o znacznych nachyleniach, na obszar zabudowanej terasy nadmorskiej Trójmiasta ....
Stawowie, lasy komunalne Miasta Sopot, 2019 r. fot. SZ
tzdoNIK – Zaniechanie wykonywania podstawowych zabiegów pielęgnacyjnych (czyszczenia, trzebieże) w drzewostanach należących do Miasta Sopot. Zaniechanie tych zabiegów powoduje obumieranie drzew mające bezpośredni wpływ na stabilność drzewostanów
kSZ – trudno skomentować coś, co jest jakimś novum-absurdum w naukach leśnych i wprowadza w błąd ... więc może tak: po pierwsze „stabilność” w przyrodzie” nie istnieje, przyroda to twór dynamiczny i zmienny w każdej jednostce czasu; po drugie - proces obumierania części drzew w lesie w trakcie jego ewoluowania bez pomocy leśników jest naturalnym skutkiem konkurencji osobników o przestrzeń, światło, roztwory glebowe itd. ... to jest las dynamiczny, najczęściej (pominąwszy katastrofy) trwały w swojej zmiennej (w skali dziesiątek, setek lat) fizjonomii, strukturze i powiązaniach .... w takim lesie upadek jakiegoś drzewa nie ma znaczenia, w powstałej luce odradza się samorzutnie młode pokolenie (tego gatunku lub kompilacji gatunków) ..... zabiegi pielęgnacyjne leśników typu czyszczenia, trzebieże i kolejne cięcia naśladują w jakimś sensie choć nieudolnie ten proces, jednak zasadnicza różnica jest jedna – w tym ludzkim przypadku liczy się niestety osiągnięcie celu produkcyjnego (zysku), innymi słowy wycięcia drzewa, drzew, drzewostanów w wieku spełniającym najlepiej ten komercyjny cel ... konkludując - zaniechanie zabiegów pielęgnacyjnych nie ma bezpośredniego wpływu na „stabilność” drzewostanów, gdyż po pierwsze takowa nie istnieje, a po drugie las da sobie świetnie bez tych zabiegów radę
tzdoNIK – Miasto nie prowadzi też żadnych działań zmierzających do odnowienia lasu ...
kSZ – i dobrze, co się ma odnowić, odnowi się samo, i tak od tysięcy lat na wielu obszarach, odkąd lądolód opuścił Środkową Europę, a o służbach leśnych lasy jeszcze nie śniły.....; no i te konkretne oszczędności na sadzonkach ....
tzdoNIK - ...wprowadzanie gatunków odpornych na zmiany klimatyczne ... (...)
kSZ – w Trójmiejskim PK dominują siedliska buczyn i buk jest głównym gatunkiem lasotwórczym, a jego cechy ekologiczne sprawiają, że jest on doskonale dopasowany do obecnych regionalnych i lokalnych warunków środowiskowych (Latałowa i Pędziszewska 2016); eksperymenty z nasadzeniami jw można sobie prowadzić na plantacjach, a nie na siedliskach, które trwają już dobre kilka tysięcy lat
tzdoNIK - Zakłócona jest zatem przemiana pokoleń (trwała i zrównoważona gospodarka leśna)
kSZ – „trwała i zrównoważona gospodarka leśna” nie uczyni przemiany pokoleń „niezakłóconą” (cokolwiek to znaczy), innymi słowy odnowienia sztuczne, których życzyłoby sobie RDLP w Gdańsku, nie są czynnikiem „stabilizacji” (cokolwiek to znaczy) przemiany pokoleń
tzdoNIK – Gospodarka leśna w lasach komunalnych Miasta Sopotu generuje corocznie wysokie straty finansowe (ostatnia 0,5mln zł), a dodatkowe zaniechania w zakresie prawidłowego jej prowadzenia stanowią zagrożenie dla trwałości tych lasów oraz ich zdolności adaptacyjnych do zmieniającego się klimatu. Zaniechania w tym zakresie powodują również systematyczny wzrost zagrożenia dla życia i zdrowie [pisownia oryg. – uwaga SZ] ich użytkowników.
kSZ – wg powyższej retoryki „uprawa ogródka tj. lasu” za pomocą czyszczeń, trzebieży, rębni, presji na glebę przy zrywce itd. ma być remedium na zmiany klimatyczne .... ot, filozofia .....; tymczasem zaniechania w zakresie prowadzenia gospodarki leśnej nie stanowią żadnego zagrożenia dla trwałości lasów w Środkowej Europie, gdyż las jest tu generalnie formacją docelową (dynamicznym klimaksem), z wyjątkiem miejsc bardzo uwilgotnionych, bardzo suchych, bądź wysoko wyniesionych nad poziom morza; tymczasem wyjęte z jakichkolwiek prac gospodarczych obszary ochrony ścisłej w wielu parkach narodowych nie tylko w Polsce mają się znakomicie – jakoś las tam nie znika, a za leśnikiem, takim np. z RDLP w Gdańsku nikt tam nie tęskni, przyroda też, chyba, że przyjedzie i będzie podziwiał, ponadto starał się zrozumieć, a nie wymądrzać ....; co do imputowanych zaniechań w temacie wycinania drzew pod kątem bezpieczeństwa ludzi Pan Prezydent Karnowski wyraźnie zaznaczył, że w związku z koniecznością zapewnienia tego bezpieczeństwa usuwa się niebezpieczne dla zdrowia i życia drzewa (np. złamane) lub ich fragmenty
tzdoNIK- Ponadto lustracja terenu Lasów Komunalnych wykazała szereg zaniedbań:
Składowania odpadów na terenach zielonych i celowe ich zakopywania [pisownia oryg. – uwaga SZ]
kSZ – porównaj dwa zdjęcia dotyczące przykładowych dróg leśnych na terenie lasów państwowych w Trójmiejskim PK wyżej w tekście
tzdoNIK - Niszczenie drzew dziuplastych prawdopodobnie gat. podlegającego ochronie [pisownia oryg. – uwaga SZ]
kSZ – zasób drzew biocenotycznych obfitujących w mikrosiedliska nadrzewne na terenach administrowanych przez RDLP w Gdańsku nijak się ma – przy zachowaniu proporcji powierzchniowych – do zasobu tychże na terenach lasów komunalnych Trójmiasta na zdecydowaną korzyść tych drugich; w lasach komunalnych zdarzają się (niestety) sporadyczne przypadki wycinania takich drzew, jednak skala problemu jest nieporównywalnie mniejsza niż w lasach państwowych; zasoby drzew biocenotycznych w rezerwatach przyrody i w tzw. powierzchniach referencyjnych doglądanych przez Nadleśnictwo Gdańsk wyglądają zdecydowanie lepiej niż poza nimi na obszarze administrowanym przez lasy państwowe, ale nic w tym dziwnego, skoro jest to jedna z kwestii, która na tych powierzchniach obowiązuje, bądź dla której obiekty (powierzchnie referencyjne) wyznaczono, wraz z większą ekologiczną (nie ekonomiczną) dbałością o tzw. martwe drewno
Trójmiejski PK, stos drewna opałowego przy drodze ze Złotej Karczmy w stronę Szwedzkiej Grobli (leśnictwo Matemblewo) fot. MSW
Trójmiejski PK, Dolina Czystej Wody, lasy państwowe, ścięty świerk z czynnym (jeszcze) gniazdem mrówki Lasius fuliginosus fot. SZ
Trójmiejski PK, biegacze pomarszczone Carabus intricatus zimujące pod korą wywleczonego buka do wywiezienia z lasu państwowego, gatunek pod ochroną prawną. fot. MSW
Obszar w jurysdykcji RDLP w Gdańsku, poza Trójmiejskim PK, okolice Kąpina nadleśnictwo Wejherowo (część obszaru zarządzanego przez tę jednostkę to Trójmiejski PK), ścięty modrzew wraz z bluszczem na nim, drzewo biocenotyczne i niedoszły kandydat na pomnik przyrody. 2017 r. fot. SZ
Trójmiejski PK, okolica Jeziora Borowo kłoda – mikrosiedlisko chrząszcza Glischrochilus quadriguttatus wywiezione z imagines gatunku kilka dni później. Nadleśnictwo Wejherowo fot. SZ, 2017 r.
Glischrochilus quadriguttatus chrząszcz rzadki w Polsce
z byłego już stanowiska jw fot. SZ
Trójmiejski PK, Dolina Samborowo, biocenotyczny buk – zamiast „E” (pozostawia się do naturalnego rozkładu) czerwona kropka – przeznaczony do wycięcia. Fot. MSW
Epilog
Ze szczerymi życzeniami dla PGL LP oprzytomnienia i jak najszybszego powrotu do budżetu – jedynej być może drogi odbudowania etosu polskiego leśnika, o ile jest to jeszcze w ogóle możliwe .... fot. MSW, SZ
cytowana literatura
Latałowa M., Pędziszewska A. 2016. Co wnoszą badania nad historią lasów Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego do dyskusji nt. aktualnej gospodarki leśnej ? Pracownia Paleoekologii i Archeobotaniki Katedra Ekologii Roślin, Wydział Biologii Uniwersytet Gdański, Biuletyn Informacyjny PR FSNT NOT w Gdańsku, nr 15 lipiec 2016.